Hakkında
Atatürk Üniversitesi’nin tarihçesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin önemli projelerinden birinin gerçekleşme öyküsüdür.
Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 1 Kasım 1937 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclis’inde yasama yılını açış konuşmasında Doğu Anadolu’da büyük bir üniversite kurmanın gereğini ifade ederek, bu husustaki çalışmaları başlatma talimatı vermişti.
Atatürk’ün ölümünün ardından bu çalışmalara 12 yıl ara verildikten sonra konu; 1 Kasım 1950’de 3.Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından Büyük Millet Meclisi’nin açılışı nutkunda tekrar gündeme getirildi. Bu uyarı üzerine, 2.Menderes Hükümeti konuyu programına alarak, Milli Eğitim Bakanlığı üniversiteler bürosu “Doğu illerinde bir yüksek öğretim ve kültür merkezi vücuda getirilmesi” hususunda üniversite rektörlüklerine 11.6.1951 tarih ve XIV/5366 sayı ile birer yazı göndererek Bilim Komisyonu kurmaları isteğinde bulundu. Bunun üzerine konu Üniversitelerarası Kurul’da görüşüldükten sonra o dönem mevcut bulunan 3 üniversitenin senatolarınca seçilen 5’er kişiden oluşan toplam 15 kişilik Bilim Komisyonu kuruldu. Bu komisyon, 27.7.1951 tarihinde Ankara’da Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri başkanlığında ilk toplantısını yaparak, Doğu illerinde bir inceleme gezisi yapmaya karar verdi. Ardından da Cumhurbaşkanı Celal Bayar ile birlikte bu geziye çıkıldı.
Heyet, Van, Elazığ ve Diyarbakır’da incelemelerde bulunurken, Erzurum halkı bu gelişmeyi yakından takip ediyordu. Heyetin Erzurum’a gelip gelmeyeceği kesinlik kazanmamıştı. Bunun üzerine Erzurum Valisi Cemal Göktan heyetin Erzurum’a uğramadan Ankara’ya dönecekleri ihtimaline karşı Cumhurbaşkanı Celal Bayar’a bir telgraf çekti ve heyetle birlikte kendilerini Erzurum’a davet etti. Ertesi gün Malatya’dan gelen telefonun diğer ucunda Başyaver Nurettin Alpkartal vardı. Alpkartal, Cumhurbaşkanı Bayar’ın telgraftan çok memnun ve mutlu olduğunu, kendisinin Ankara’da çok mühim bir toplantısı olması nedeniyle gelemeyeceğini, ancak heyeti uçakla Erzurum’a yollayacağını müjdeliyor, heyetin karşılanmasını istiyordu. Bu, çok önemli bir gelişmeydi. Ertesi gün, Vali Cemal Göktan, Ordu Kumandanı Nurettin Baransel, Kolordu Kumandanı Osman Güray, diğer askeri erkan ile Vilayet Umumi Azaları, Belediye Reisi ve azaları, maarifçiler, şube müdürleri ve Erzurum’un ileri gelenleri, heyeti Erzurum Havaalanında karşıladı.
Şehri gezen heyet, ardından Belediye salonunda toplandı. Toplantıya Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı Reşat Tardu başkanlık etti. Bir tarih öğretmeni Erzurum’un tarihini, bir görevli 1950 nüfus sayımına göre şehir, kasaba ve köy nüfuslarını, bir kurmay binbaşı da Erzurum’un milli savunma bakımından önemini anlattı. Heyet, ertesi gün Ordu Kumandanını ziyaret için karargahtaydı. Nurettin Paşa, heyeti harekat dairesine aldı ve ordu bakımından üniversitenin kurulmasında büyük yararlar olduğu haritalar üzerinde izahat vererek anlattı.